Vriendschap of relatie

Wil je nog een glaasje, vroeg ze me na het Sint-Jansfeest, ook bekend als de midzomerwende die niet alleen, maar zeker in het zuiden uitgebreid wordt gevierd.
Zoals elk jaar werden de feestelijkheden op het plein in de kleine buurtschap waar de camping is gelegen ’s avonds laat afgesloten met het vuurwerk. Dat is altijd dringen, want vanaf de derde rij is er behalve rook weinig te zien. Onbedoeld kwam ik naast een vrouw te staan. We raakten elkaar niet, maar ik stond voldoende dichtbij om haar lichaamswarmte te voelen en een zweem van haar friszoete parfum te vangen. Zou ze alleen zijn? Ik ben echt niet voortdurend op jacht, integendeel, helemaal niet meer en ik heb sowieso altijd weinig affiniteit gehad met dat jagersyndroom waar we sinds het Stenen Tijdperk mee opgezadeld zitten. Maar toch, eenmaal in deze positie diende de vraag zich als vanzelf aan. En het was tenslotte zomer in het zuiden. Context bepaalt veel, zo niet alles.
We raakten aan de praat en na enkele minuten wist ik dat ze gescheiden was en nu voor het eerst samen met haar twee tienerdochters weer op vakantie was. Tijdens de finale van het vuurwerk, twee aarzelende fonteinen die meer naar voren dan omhoog spoten, bracht ze haar mond dicht bij mijn oor en zei: ‘Heb je zin om nog een glas wijn te komen drinken als het vuurwerk is afgelopen?’ Op de terugweg gaf ze me een arm. Hoe moeilijk kan dat jagen trouwens zijn, dacht ik nog, vlak voordat ik besefte dat ik waarschijnlijk de prooi was.

Het geheugen, dat voor iedereen van enorm belang is, laat mij en vermoedelijk iedereen die wat ouder is wel eens in de steek. Het is enerzijds vervelend, dat ik niet zonder hulpmiddelen of noem het foefjes afspraken kan nakom, ik merk het evenwel ook bij jongere mensen. Bij veel gezinnen hangt aan een keukenwand een bord met briefjes waarop met datum en soms tijd staat wie wat moet doen. Op het toilet hangt een verjaardagskalender. Tot nu toe heb ik mij niet laten verleiden om mijn naam te schrijven bij de datum, waarop ik zelf jarig ben.

De hulpmiddelen om mij ergens op te attenderen zijn veel geavanceerder geworden. Er zijn programma’s op een smartphone die een waarschuwingssignaal laten horen. Ik beperk mij tot een tekstprogramma met afspraken en dingen die gedaan moeten worden, een things-to-do lijstje in mijn pc.

Onlangs was ik wederom in Amsterdam bij een dansevent; ik zwierde met een aardige dame die na een paar dansjes opeens verdwenen was. Een kwartier later betrad ze weer de dansruimte, maar al heel snel daarna nam ze weer de benen naar elders. Een half uur later kwam ze opnieuw op de proppen. Ik vroeg haar, waarom ze opeens weg was gegaan. Wat bleek? Zij, zelf 68 jaartjes oud was met haar moeder van 92 gekomen, en die was helemaal overstuur omdat ze haar mobiel kwijt dan wel vergeten was. Dochterlief spoedde zich naar haar eigen woning en de woning van moeder en kwam tot opluchting van moeder met het mobieltje aanzetten.

Diezelfde avond besloot ik een echtpaar in het Gooi eens te bellen. Ik schrok toen ik hem sprak. Ik ken hen allebei al meer dan 50 jaar, over twee jaar willen zij hun gouden bruiloft vieren; ik was er getuige van, toen zij elkaar ontmoet hebben, toen ik met hem naar een dansgelegenheid in Amsterdam ging. Hij vertelde mij, dat ze op doordeweekse dagen uit elkaar zijn, en dat ze alleen in het weekend samen zijn. Zijn vrouw verblijft nu van maandag tot en met vrijdag in een zorginstelling op een gesloten afdeling, wel in dezelfde stad, omdat zij lijdt aan dementie. Op zaterdag en soms al op vrijdagavond haalt hij haar op zodat ze het weekend samen thuis kunnen zijn. Als klap op de vuurpijl verraste een predikant mij de volgende ochtend op een preek over het geheugen van de geest.

Dit alles zette mij aan het nadenken over het belang van een goed geheugen, een heldere geest. Ook ik ben dus voor belangrijke zaken een beetje afhankelijk van mijn agenda. En het lukt mij tot nu toe redelijk om gemaakte afspraken te realiseren. In de twee situaties die ik hierboven beschreef beschikt de persoon, die een verminderde geheugenfunctie heeft over een vangnet in de vorm van een familielid of zelfs een partner. Uit mijn nabije omgeving ken ik nog zo’n stel, waar nu de man dementeert en zijn vrouw hem begeleidt. Die begeleiding valt niet mee. Soms geeft een partner die dement is tegengas als hij / zij geholpen wordt. Er vallen wel eens van weerskanten harde woorden. Dementie raakt de kern van wie iemand is. Hoe moeilijk is het vaak om contact te krijgen met iemand die dementeert!

Als je als single op “latere” leeftijd opnieuw iemand ontmoet en er is een klik, dan weet je nooit van te voren, hoe de relatie zich zal ontwikkelen en al helemaal niet wanneer een van beiden gaat kwakkelen. Ik ken ook een stel, waarvan de vrouwelijke helft vooraf wist dat haar partner lichamelijke klachten had. Hij was altijd heel helder van geest, dat trok haar in hem aan en ze zijn na een paar jaar verkering getrouwd. Maar hoe gaat dat met stellen die elkaar na een eerdere relatie ontmoeten en waarbij een van beiden met geheugenverlies of zelfs met dementie te maken krijgt? Waar er sprake is van echte liefde wordt er wel een oplossing gevonden. Het valt evenwel niet mee… Hoe ga je zelf om met geheugenverlies en wat heeft het voor impact op je omgeving?

"Als de maan vol is,zal je al niet meer bij me zijn" zei je in Alençon. Je keek omhoog naar hoe de sikkel in lichtend blauwe flarden naar de blauwzwarte nacht steeg. Het was een keus, die je vooraf zelf had gemaakt, over twaalf dagen zou je zoon mijn plek innemen en zou ik rond gaan trekken door mijn lievelingsland.

Maar voor het zover zou zijn, gingen we natuurlijk weer op avontuur als vanouds:) "Mijn god, wat een korte invoegstrook, hoe komen we in vredesnaam vanaf dit benzinestation levend op die snelweg terecht??" Terwijl je tankte, observeerde ik de vrachtwagen voor ons, en hoe hij de weg opdraaide. Hoog en droog en onverstoorbaar zette hij zijn combinatie er gewoon dwars in. Een beetje Tesla wijkt natuurlijk wel uit, geen ergere schande denkbaar dan een krasje op de lak. "Laat mij het maar doen" sprak ik kordaat. Ik keek al bij de benzinepaal over mijn linkerschouder om het invoegstuk te verlengen, trapte het pedaal in et voila, het was minder erg dan het leek.

Hoewel wij in veel opzichten gelijk zijn, ben ik natuurlijk altijd de moedigste, en jij de verstandigste. Maar heb jij wel een moedige vrouw nodig? "Mijn vriend Jos, die is opgehaald door een kenau, die hem desnoods aan zijn haren de grot insleurt, en hij was mijn enige vriend die de waarde van vriendschap en trouw begreep" had jij op je verjaardag nog gezegd. Ik keek je peinzend aan. Nooit zou ik iemand tegen zijn zin in aan zijn haren ergens naar binnen sleuren en dwingen pap met vellen op te eten, want mijn devies is toch nog altijd wel gelijkwaardigheid. Moedig zijn, dat beschouw ik als een deugd, en agressie als iemand die zijn angsten de boventoon laat voeren. Dus als ik zo diep moet zinken om als een trofee beschouwd te worden, past dat dan wel bij me?

De bergen kwamen, jeugdherinneringen overvielen me, hoe ik als kind voor het eerst bergen zag, exact deze bergen, hoe deze bergen nog steeds groen en mysterieus, hun toppen in wolkenflarden gehuld de mens spottend en tegelijk berustend bekeken, kijk ze daar nou toch, zich inbeeldend dat ze ons kunnen trotseren, als mierenkolonies slepen ze hun infra aan, maken haarspeldbochten, leggen tolwegen aan, nog geen duizend beleidsplannen zullen deze bergen ooit kunnen overwinnen, wij de bergen zullen hier over duizend jaar gewoon nog zijn, als al jullie tolhuisjes al overwoekerd zijn door brandnetels, bramen en varens! Er leek geen einde aan te komen, de auto zwoegde en sputterde, weer een bocht, overal geboomte, geen hoge bomen maar toch ondoordringbaar, heel soms vingen we een glimp op tussen de stammen door van de diepte onder ons, een kolonne auto's die zich een weg baanden naar de andere kant, af en toe een ongeduldige local die levensgevaarlijke inhaal manoevres uithaalde om twee minuten eerder thuis te kunnen zijn of voor altijd op de begraafplaats te moeten rusten.

Rondborstige engelen bewaakten op de begraafplaats het medallion van een befaamde egyptoloog. Zijn vrienden hadden het vijftig jaar na zijn dood nodig gevonden om geld op te halen en een flink mausoleum over zijn graf te zetten. Waarom, zo vroegen wij ons af, vonden ze dat nodig? Had het deze man tijdens zijn leven aan erkenning ontbroken? Of was het een kwestie van egotripperij, waarmee de lokale rotaryclub wilden aantonen dat ook hun stad iemand had voortgebracht die in een piramide verdiende te liggen? Voorzichtig klommen wij over de grafstenen, de tuinman die over een kwartier het hek ging sluiten hield ons met een oog in de gaten. Beneden was nog een familiegraf van de familie Franco, kaal en sober, geen spoor van pijlen en falangisten. Zou het echt zo zijn dat de Grote Lijder hier in deze winderige grensstad op de hoogvlakte lag opgesloten??

Met piepende remmen daalden we de berg Monsanto af, heter en heter werd het, de geelgepleisterde muren slingerden om de bontanische tuin van Ajuda heen. Opeens ging er een groen gietijzeren hek open, een soort lakei stapte naar buiten en twee toeristen voor ons schoten op hem af om te vragen of ze de tuin in konden. Dat bleek niet onmogelijk te zijn, maar deze ingang was niet voor gewone mensen, en hij wees, heel wijds en ver, daar, daar eerst helemaal naar beneden en dan daar, die kant en dan daar weer omhoog en daar was het, het hek voor de gewone mensen! Wij keken elkaar aan. Zijn wij gewone mensen? Jullie weten het al en wij ook, maar omdat wij er zo gewoon uitzien, wist deze lakei van niks.

Het was een juweel van vergane glorie, koninklijkheid en exotische bomen. Witte pauwen wieuwden naar elkaar en met tuinslangen werd de bougainville besproeid. Onderaan de trappen stond de hooggehakte nouveau riche een bruidspaar toe te juichen terwijl wij als ware paparazzi de gestutte overzeese schatten fotografeerden. In de diepte zagen we het turquoise water waar de koloniale schepen zaden en slaven aan land gebracht hadden. "Kijk, in een tuin zoals deze mag je mijn as verstrooien als ik er niet meer ben" Ik keek je aan om te zien of je dat echt meende. Voorlopig waren we nog gezonder dan menige hangbanktiener, dus dat zou nog weleens een knappe tijd kunnen duren voor het zover was. "Is goed hoor, dat regel ik wel voor je" sprak ik monter. In gedachten had ik al discussies met zijn zoon over de wijn die we zouden serveren. Trouw zijn kost sommige mensen meer moeite dan anderen, maar dat kan je aan ons wel overlaten.

Hebben jullie speciale wensen of gedachten waar jullie je as willen laten uitstrooien of kan de urn zo met het grofvuil mee?